Ja! Die zijn er ook. Als teamcoach en ook als leider zijn we meestal vooral gericht op de kracht van groepen. Het één en één is drie principe, het leren van elkaar, het samen sterk staan enzovoort. Groepen kunnen enorm veel bereiken als ze goed op elkaar zijn afgestemd. Ze kunnen helend zijn voor de individuen in de groep (denk maar eens aan een therapiegroep) en ze kunnen enorm plezierig zijn en je hartstikke veel energie geven (je vriendengroep bijvoorbeeld).
Als ik eerlijk ben, ben ik mijn onderzoek in de wereld van de groepsdynamiek niet begonnen vanuit die positieve teamfenomenen, maar veel meer vanuit de zwarte, sensatie-achtige interesse in die rare fenomenen die groepen ook behoorlijk de bocht uit laten vliegen.
Voetbalrellen, sektes, de tweede wereldoorlog, motorclubs. Maar ook veel dichterbij: Pesten, vrijgezellendagjes, Expeditie Robinson, Carnaval, de bedrijfsborrel en sportteams. Veel van dit soort groepsgedrag vind ik fascinerend om naar te kijken. Als je geen onderdeel bent van een groep, is het bijna alsof je naar een apenrots in de dierentuin zit te kijken. Het is dan superspannend om te zien wie het met wie aan de stok krijgt, wie heimelijke avances maakt en wie zich steeds op de borst staat te kloppen. Je hebt het idee dat jij je nooit zo zou gedragen. Tot je ineens zelf staat te karaoken met net iets te veel bier op tijdens een groepsuitje.
Dat is ook wat groepen leuk maakt. Ze dagen je uit om eens iets anders te doen, je comfort-zone op te rekken en risicos te nemen. Alleen we worden vaak veel meer beïnvloed door de groepen waar we ons in bevinden dan we denken.
We denken wel zoveel bewust en individueel te beslissen, maar is dat wel zo? Heel veel van ons gedrag, onze voorkeuren en afkeuren wordt simpelweg bepaald door ons DNA, onze opvoeding, onze cultuur en bovenal door de groepen waar we lid van zijn. Ik zou je eens willen uitnodigen de komende weken eens naar je eigen gedrag in groepen te kijken en de volgende vragen te beantwoorden:
- Gedraag ik me anders in deze groep dan ergens anders?
- Zo ja, waardoor komt dat? Wat probeer ik te bereiken? Op wie probeer ik onbewust indruk te maken?
- Wat vermijd ik in deze groep? Waar pas ik me op aan?
- Wat voor cultuur van ongeschreven regels hebben wij in deze groep?
Ik ben benieuwd naar je antwoorden!!
Eén van de meest opmerkelijke experimenten ooit die de kracht en het gevaar van groepen glashelder duidelijk heeft gemaakt is het Stanford-Prison experiment (Zimbardo).
Stanford-gevangenisexperiment
Een groep van 24 doorsnee Amerikaanse jongens uit de middenklasse, die aan het begin van het experiment niet van elkaar verschilden, zou twee weken lang gesplitst worden in de rol van bewaker of gevangene in een namaakgevangenis. Het toeval bepaalde de rollenverdeling. Twaalf jongens mochten een uniform aandoen en kregen als opdracht: zorg voor orde maar gebruik geen geweld. De twaalf anderen kregen een gevangenisplunje aan. Zimbardo en zijn collega’s wilden weten wat er in zo’n sociale situatie kon gebeuren.
Al snel gebruikten de ‘bewakers’ opdrukken met een hand op de rug als straf. Opstandelingen werden met de brandblusser neergespoten, ook zich publiekelijk uitkleden was een straf. Eenzame opsluiting kon ook. De agressie van de bewakers werd sterker naarmate het onderzoek vorderde.
Sommige bewakers hadden er lol in om de gevangenen zeer wreed te behandelen, als beesten. Niemand van de deelnemers zei tijdens het experiment: “Zo kan het niet meer verder.” Op een bepaald moment gebeurden de mishandelingen ’s nachts omdat ze dachten dat de onderzoekers toen niet keken. De meerderheid was niet langer in staat een onderscheid te maken tussen hun rol en hun eigen ik. In bijna elk onderdeel van hun gedrag, gedachten en gevoelens was er verandering te zien.
Niet enkel de proefpersonen gingen tot het uiterste, ook de onderzoekers trapten in hun eigen val. Ze hadden buitenstaanders nodig om in te zien wat ze aan het doen waren. Toen een collega Zimbardo een technische vraag stelde, reageerde hij niet als wetenschapper, maar als gevangenisdirecteur. Pas toen Christina Maslach, een nieuwe collega, boos werd over het feit dat de ‘gevangenen’ met een zak over het hoofd en aan de enkels geketend naar de wc werden geleid, besefte Zimbardo dat er iets fout ging. Na zes van de veertien voorziene dagen werd het experiment stilgelegd.
Belang van het experiment
Aangezien de deelnemers aan het experiment geselecteerd waren op hun psychologische stabiliteit, toont het aan dat iedere jonge man (en mogelijk ieder mens) in staat is om vrij snel in een sadist te veranderen. Enerzijds denkt hij dat hij overal straffeloos mee wegkomt en anderzijds staat hij onder druk van een groep. Daarnaast is waarschijnlijk ieder mens geneigd in apathie te vervallen wanneer men in een onderdanige rol wordt gedwongen.
Veel mensen vinden het moeilijk om assertiviteit op te brengen tegenover iemand die invloed op hen wil uitoefenen. Het experiment van Zimbardo toont aan dat we steeds waakzaam moeten zijn tegenover de valkuilen van de beïnvloeding die we dagelijks meemaken.
Laat weten wat je van dit BLOG vindt. Ik ben heel benieuwd naar jouw mening! En ik ben benieuwd wat jij hiervan leert.